وجوه افتراق جرائم کلاهبرداری،خیانت در امانت و سرقت

  تفاوت جرم کلاهبرداری با  جرم سرقت

1.   در جرم سرقت مال باخته به هیچ وجه رضایت در انتقال مال خود به سارق را ندارد، و سارق با توسل به تقلب او را فریب می دهد و یا به طور مخفیانه مال را مورد ربایش قرار می دهد، اما درجرم  کلاهبرداری مال باخته کاملا رضایت دارد و با رضایت کامل مال خود را در اختیار کلاهبردار قرار می دهدو این رضایت ناشی از توسل کلاهبردار به وسایل متقلبانه است که باعث وجود رضایت  در تقدیم مال از جانب مجنی علیه به مجرم می شود

2.   مال مورد سرقت در جرم سرقت صرفا باید از اموال منقول باشد و امکان ربایش و جا به جایی اموال غیر منقول ذاتی ممکن نیست تا بتوانیم این دسته از اموال را مورد سرقت و ربایش قرار دهیم ، اما در کلاهبرداری تفاوتی نمیکند مال می تواند اعم از منقول و غیر منقول باشد، چرا که در اینجا ربایش و جا به جایی محملی ندارد زیرا در تعریف کلاهبرداری بیان میشود : بردن مال غیر با توسل به وسایل متقلبانه ، و منظور از بردن، مال خود کردن است که می تواند هم در مورد مال منقول مصداق داشته باشد و هم مال غیر منقول .

3.   در جرم سرقت برای ربایش مال غیر ، ممکن است توسل به تقلب وجود داشته باشد بدین معنا که سارق تقلبی انجام دهد در جهت پرت کردن حواس شخص و پس از آن عمل ربایش را انجام دهد ، اماباید دانست که در جرم کلاهبرداری  توسل به وسایل متقلبانه وجود دارد به عبارتی شخص کلاهبردار برای جلب رضایت شخص از توسل یافتن به وسایل متقلبانه کمک می جوید و سپس مال را به نام خود و برای خود منتقل می کند ، شایان ذکر است که در کلاهبرداری توسل به وسایل متقلبانه باید مقدم و برای تحصیل مال باشد و نه پس از تحصیل مال .

4.   جرم سرقت نباید حتما از دید مالک یا دیگران مخفی باشد بلکه منظور این است که سارق در صدد پنهان انجام دادن سرقت باشد . به عبارت بهتر منظور از پنهانی بودن سرقت مخفیانه و به دور چشم مالک و هر کس نمی باشد ،اما در کلاهبرداری پنهانی بودن محلی از اعراب ندارد و صرفا توسل به وسایل متقلبانه حائز اهمیت است و صرفا فریب مال باخته نیا است و این فریب باید در جهت توسل به وسایل متقلبانه از سوی کلاهبردار باشد.

   تفاوت جرم خیانت در امانت و کلاهبرداری

1.    با توجه به تفاوتی که بین دوجرم کلاهبرداری و خیانت در امانت از نظر عنصر حیله و تقلب وجود دارد. عمل واحد نمی تواند واجد هر دو عنوان کلاهبرداری و خیانت در امانت باشد. دیوان عالی کشور در یکی از آراء خود جمع نشدن این دو عنوان را برعمل واحد مورد تاکید قرار داده و اشعار داشته است. «عنوان کلاهبرداری و عنوان خیانت در امانت برعمل واحد صادق نمی باشد زیرا کلاهبرداری متضمن عنوان فریب است و خیانت در امانت متضمن عنوان رضاست و اگر مثلا متهمی جنسی را به فریب و تقلب از شاکی گرفته باشد فقط کلاهبرداری بوده و اگر شاکی به رضای خود به او سپرده باشد و درعین یا قیمت آن تصرف غیرمجاز کند فقط خیانت در امانت خواهد بود» رای شماره 951مورخ 19/7/1317 شعبه دوم دیوان عالی کشور

2.    .تفاوت مهم دیگری که بین دوجرم کلاهبرداری و خیانت در امانت وجود دارد به عنصر نتیجه مربوط می شود. شرط تحقق کلاهبرداری انتفاع مجرم یا شخص مورد نظر می باشد. به طوری که اگر کسی به قصد انتقام جویی از دیگری با صحنه سازی باعث شود که وی اموال خود را به ثمن بخشی (بهای ارزان) دربازار به فروش رساند و از این رهگذر متضرر شود وی را نمی توان کلاهبردار دانست چرا که خود او نسبت به خرید آن مال اقدام نکرده و درنتیجه انتفاعی برای او حاصل نشده است. درجرم خیانت در امانت چنین شرطی ضروری نیست بنابراین امینی که مال مورد امانت را عمدا تلف می کند مرتکب جرم خیانت در امانت می شود هرچند که خود انتفاعی از این کار نمی برد. درحالی که جرم کلاهبرداری به محض اخذ مال از سوی کلاهبردار ارتکاب می یابد، درخیانت در امانت معمولا اعمالی که مجرم پس از اخذ مال برروی آن انجام می دهد موجب تحقق جرم می گردد. و برای تحقق جرم کلاهبرداری تفاوتی نمی کند که مرتکب خود را به دروغ مثلا به عنوان پزشک یا به عنوان وکیل دادگستری جا بزند و یا اینکه خود را یک شخص امین وانمود کند و از این طریق اموال دیگران را ببرد در همه این موارد جرم کلاهبرداری توسط وی ارتکاب می یابد.

   تفاوت جرم خیانت در امانت  و جرم سرقت :

1.    گاها برای محقق شدن برخی از جرائم وجود یک رابطه حقوقی مقدم بر ارتکاب جرم لازم و ضروری است که خیانت در  امانت در زمره ی این گونه جرائم می باشد و برای اینکه خیانت در امانت محقق گردد وجود یک رابطه حقوقی قراردادی ، قانونی یا عرفی نیاز است همچون امانت ، رهن ، یا قیمومیت ، ولایت ، وصایت و ...

لذا مال به یکی از طرق قانونی باید  به امین سپرده شده و استرداد آن و یا به مصرف معین رسیدن‌اش شرط شده باشد. پس اگر امین مال را بدون اطلاع و بر خلاف میل صاحب مال به دست آورد، عمل او سرقت خواهد بود نه خیانت در امانت.

 رای شماره 1451 مورخه 30/6/1317 شعبه  5 دیوان عالی کشور این امر را مقرر می­دارد.

{علاوه بر این، اصولا تنها عقودی که در آنها استرداد عین شرط است ممکن است منتهی به خیانت در امانت شود، ولی در عقودی همچون قرض و بیع که استرداد عین شرط نیست و یا ازلوازم ذات عقد نیست خیانت در امانت مصداق پیدا نمی­کند}

در نتیجه رکن رکین در تحقق جرم خیانت در امانت سپردن مال از سوی مالک به امین می باشد ، که دراین  سپردن، مالک دارای رضا می باشد  اما در تحقق جرم سرقت بحثی با عنوان سپردن وجود ندارد و اصلا لزومی به وجود یک رابطه حقوقی مقدم نیست بلکه ، برای تحقق جرم سرقت ربایش حائز اهمیت است به این معنا که  ربایش از سوی سارق  باید  به صورت پنهانی انجام شده باشد  و در اینجا فقدان رضایت از سوی مالک کاملا مفروض است ...

2.    در رکن معنوی  جرم خیانت در امانت  سه عنصر سوء نیت عام و سوء نیت خاص و علم به مالکیت غیر داشتن باید محقق شود. سوء نیت عام یعنی شخصی که اموال یا اشیاء نزد او بوده، آنها را به ضرر مالکین یا متصرفین، استعمال یا تصاحب یا تلف نموده باشد.سوء نیت خاص یعنی قصد اضرار به غیر. حکم شماره 2501-15/8/1319 شعبه 2 دیوان عالی کشور مقرر می­دارد: "تنها رد نکردن مال امانتی به صاحبش تمام ارکان بزه خیانت در امانت را تشکیل نمی‌دهد؛ بلکه بطوری­که در ماده 241 قانون کیفر عمومی(ماده 647 ق.م.ا) قید گردیده باید تصاحب یا استعمال یا اتلاف یا مفقود نمودن آن براثر سوء نیت کسی که مال نزد او بوده محرز شود." همچنین نظریه مشورتی شماره 1251/7 اداره حقوقی قوه قضائیه اشعار می‌دارد:

{مفقود شدن وسائل مسافر بدون سوء نیت از طرف بنگاه خیانت در امانت تلقی نمی­شود ولی متصدی بنگاه مکلف به جبران آن است. }

اما حصول نتیجه در جرم سرقت زمانیست که سارق مال را برباید و قصد او محروم کردن دائمی{سوء نیت خاص} مالک از مالش باشد و لزومی نیست که سارق  استفاده ای به ضرر مالک انجام دهد و صرف ربایش و جا به جایی {استیلاء ید}موجب تحقق جرم سرقت خواهد شد.

3.    بحث شروع به جرم  در خیانت در امانت جایی ندارد زیرا بنا بر اصل قانونی بودن جرم و مجازات شروع به جرم در صورتی محسوب شده و قابل مجازات می باشد که در قانون مورد تصریح قرار گرفته باشد و چنین تصریحی در جرم خیانت در امانت بر خلاف جرم سرق وجود ندارد اما شروع به جرم در سرقت زمانی مصداق پیدا می کند که عمل ربودن (رکن مادی) که از آن به نقل مکان وجا به جایی مال مسروقه و اثبات ید سارق بر آن تعبیر می گردد ، انجام نشده باشد .